Portretrecht

De betekenis van portretrecht

Wie op een foto afgebeeld staat, kan zich soms beroepen op het zogenaamde 'portretrecht'. Dat houdt in dat in sommige gevallen de foto niet mag worden gepubliceerd zonder de toestemming van degene die op de foto staat. Van een ‘portret’ is sprake als iemand herkenbaar is afgebeeld. Dit kan een foto zijn, maar denk ook aan illustraties of schilderijen. Het portretrecht is geregeld in de Auteurswet en maakt onderscheid tussen twee verschillende situaties: het portret in opdracht en het niet in opdracht gemaakte portret (het vrije portret). Let op: voor het portretteren van een minderjarige is altijd toestemming vereist van ouder/voogd/verzorger.

Portret in opdracht

Het portret in opdracht

Mag alleen worden gepubliceerd met toestemming van alle geportretteerden én de auteur.

Als een portret in opdracht is gemaakt, dan is voor de publicatie van deze foto altijd toestemming van de afgebeelde persoon vereist. De fotograaf heeft hierover altijd het auteursrecht, maar ook hij of zij mag het portret niet publiceren zonder toestemming van de geportretteerde. De geportretteerde mag op zijn beurt een paar kopieën maken voor zichzelf en deze beperkt gebruiken voor publicaties, zolang de naam van de fotograaf erbij wordt vermeld. Bij commercieel of ander gebruik van zijn of haar portret ligt de situatie weer net even anders. Hiervoor heeft de geportretteerde altijd toestemming van de fotograaf nodig, deze bezit tenslotte de auteursrechten waarmee inkomsten gegenereerd kunnen worden. Derden moeten voor publicatie van een in opdracht gemaakt portret dus toestemming vragen aan de geportretteerde én aan de maker van het portret. Let op: ook na het overlijden van de geportretteerde kunnen nabestaanden zich op het portretrecht beroepen. Dit geldt tot 10 jaar na overlijden.

Portret niet in opdracht

Het níet in opdracht gemaakte portret

Mag zonder toestemming van de geportretteerde worden gepubliceerd.

Als een portret níet in opdracht is gemaakt, mag deze vrij gepubliceerd worden. Let op: dit ligt anders als de afgebeelde persoon een 'redelijk belang' heeft om zich tegen publicatie van zijn of haar portret te verzetten, bijvoorbeeld privacybelang. Zo kunnen twee personen gefotografeerd zijn als een stelletje terwijl zij dat niet zijn. Een redelijk belang kan ook een financieel belang zijn, bijvoorbeeld bij (bekende) personen die geld kunnen verdienen met hun portret. Wat een redelijk belang is en of dat opweegt tegen het belang van de publicatie, beslist de rechter. Het is meestal wel toegestaan foto's te maken in de openbare ruimte en die te publiceren, zonder toestemming van de afgebeelde personen. De fotograaf moet zich wel rekenschap geven van de belangen die deze toevallig gefotografeerde mensen zouden kunnen hebben. Denk bijvoorbeeld aan het verschil in belang van toevallige passanten in een winkelstraat en van willekeurige badgasten op een strand tijdens een warme, zomerse dag. Bij twijfel is het altijd slim om even toestemming te vragen.

Dek jezelf altijd in!

Is een foto onrechtmatig gepubliceerd en is er sprake van een inbreuk van het portretrecht? Dan kan de geportretteerde een schadevergoeding eisen. De schade voor inbreuk op portretrecht is afhankelijk van een aantal factoren en kan aardig oplopen. Zorg er dus altijd voor dat je jezelf goed hebt ingedekt vóór je iemand fotografeert. Dit kan je doen door diegene vooraf een vrijwaringsformulier, ook wel een model release of quitclaim genoemd, te laten ondertekenen. Dit is een document waaruit blijkt dat een portret gepubliceerd mag worden.

De inhoud van een vrijwaringsformulier is afhankelijk van het doel van de foto’s. Gebruik je ze voor je portfolio, een TFP-klus (Time For Print) of bijvoorbeeld voor een beeldbank? Het is daarom slim om altijd een algemeen document te bewaren dat je vervolgens zelf zo gedetailleerd mogelijk kunt invullen. Hoe specifieker het formulier wordt ingevuld, hoe beter.

Download hier een algemeen voorbeeldformulier.


< Terug naar het overzicht